Χρήστος Πετράτος: Τα Ιόνια Νησιά σε σταυροδρόμι

Πριν περίπου 15-20 μερες διενεργήθηκε συνέδριο Ιονίων νήσων υπο την αιγιδα της Περιφέρειας με θέματα αναπτυξιακά, τουριστικα, εκπαίδευσης ,έλειπε ομως το σημαντικότερο ,σε ενα χρόνο περίπου ξεκινουν εργασιες γεώτρησης για ενδεχομενη ανεύρεση υδρογοναθρακων.Εξελιξη οχι απλώς καταλυτική ισως καθοριστική για την μελλοντική πορεία των Επτανήσων.Ειναι σαφες οτι μετά απο αυτην την εξέλιξη οποιαδήποτε συζήτηση με τα παλιά δεδομένα την θεωρω πεπερασμενη .Το Οικόπεδο 2 (block 2) για το οποίο προσφατα εχουν ανακοινωθεί συμφωνιες (helleniq energy,exxonmobil) ,βρίσκεται στο βορειοδυτικό Ιόνιο περίπου 30 km δυτικά της Κέρκυρας, με βάθος νερού περίπου 500–1.500 m (βαθιά θάλασσα).Πρόκειται για εν δυνάμει κοιτασμα 200 δισεκατομμυρίων περίπου κυβικών μέτρων φυσικου αερίου που θα μπορουσε εξυπηρέτησει τις ανάγκες της χώρας ριχνοντας το κόστος ενέργειας.Για το ελληνικό κράτος πρόκειται για μια πολυ θετική ειδηση για τα Ιόνια Νησιά ομως ειναι ?αυτο το ερώτημα θα μας βασανίζει στο επόμενο διάστημα.
Οι σκεπτικιστές διατυπώνουν αρκετά επιχειρήματα τα βασικότερα ειναι η ρύπανση και η περιβαλλοντικη επιβαρυνση απο τις εξορύξεις.

1.Πετρελαϊκά ατυχήματα (oil spills) διαρροές κατά τη γεώτρηση ή σε περίπτωση ατυχήματος: μεγάλης κλίμακας επιφανειακή ρύπανση, θνησιμότητα σε ψαρια, χελώνες, πουλιά· επιμονή σε βυθούς και ακτές. Σε βαθιά νερά, διατήρηση του πετρελαίου αλλά και η δυσκολία αντιμετώπισης αυξάνουν τον κίνδυνο σοβαρών μακροχρόνιων επιπτώσεων.

2. Παραγωγα νερά και ιλύς(λάσπη)από γεώτρηση (produced water, drill cuttings, muds),περιέχουν πετρελαιοειδή και χημικά, μπορούν να ρυπάνουν το βυθό και τις τοπικές βενθικές κοινότητες (π.χ. φύκη, μαλάκια). Σε γεωτρήσεις βαθιάς θάλασσας, η δε διασπορά μπορεί να απλωθει σε εκταση χιλιόμετρων

3. Θόρυβος (seismic surveys, drilling noise), δυνατά υποθαλάσσια ηχητικά κύματα από σεισμικές έρευνες και λειτουργία εξοπλισμού που μπορουν να διαταράξουν ή τραυματίζουν κητοειδή (π.χ. δελφίνια, φώκιες, φάλαινες) και άλλα θαλάσσια είδη, προκαλώντας εκτοπισμό από κρίσιμα διατροφικά ,αναπαραγωγικά πεδία. Σε περιοχές με σπάνια είδη (π.χ. πληθυσμοί κητοδων στον Ιόνιο), ιδιαίτερα κρίσιμο.

4. Αλλοίωση του βυθού και υφάλων , καταστροφή βιοτόπων με την εγκατάσταση πλατφορμών, αγκυρώσεις, γραμμές μεταφοράς και καλωδίων μπορεί να προκαλεσουν τοπική καταστροφή των βενθικών οικοσυστημάτων (σε προστατευόμενες περιοχές, σε οικότοπους Posidonia κ.ά.).

5. Ατμοσφαιρικές εκπομπές απο καύσεις αερίων (flaring gas), διαρροές αερίων, και μελλοντική παραγωγή φυσικού αερίου,πετρελαίου ,συμβάλλουν στη εκλυση GHG και τοπική ατμοσφαιρική ρύπανση.

6. Εμμεσες επιπτώσεις ,επιβάρυνση αλιείας, τουρισμού, τοπικών κοινωνιών, πιθανές ζημιές στις παραλίες η λιμάνια από εκβάθυνση η ρύπανση.
θαλάσσια κήτη και οικοσυστηματα που μπορουν να επηρεαστουν
Κητοειδή: Το Βορειοδυτικό/Κεντρικό Ιόνιο και η ζώνη της «Hellenic Trench» φιλοξενούν σημαντικούς πληθυσμούς φυσητήρων (sperm whales) και άλλων ειδών σε περιοχές αναπαραγωγής/διατροφής. Οι σεισμικές έρευνες και ο θόρυβος επηρεάζουν σοβαρά αυτές τις ομάδες.
Posidonia oceanica (λιβάδια ποσειδωνίας): σημαντικά «οικοσυστήματα-καταφύγια», προστατευόμενα και αξιόλογα ως “blue carbon”

Natura / Marine Protected Areas: μεγάλο τμήμα των λιβαδιών και περιοχές του Ιονίου καλύπτονται από προστατευτικά καθεστώτα ,οποιαδήποτε εξόρυξη απαιτεί σοβαρή μελέτη EIA και ειδικά μετρα

Μελετες βαθιάς εξόρυξης

Επιστημονικές μελέτες σε βαθιές εξόρυξεις δείχνουν ότι οι τοπικές επιπτώσεις στο βυθό (200–300 m ακτίνα) και διασπορά ιλύος/produced water έως μερικά χιλιόμετρα ενώ διασπορα αργου πετρελαίου σε βαθιά θάλασσα μπορεί να έχει συνέπειες που διαρκούν χρόνια (π.χ. παραδείγμα Deepwater Horizon ).

Στον Ιόνιο ειδικοί και MΚΟ προειδοποιούν ότι σεισμικές και γεωτρητικές δραστηριότητες συγκλίνουν με κρίσιμα οικοσυστήματα (κητοειδή, Posidonia) και με ήδη ευαίσθητες περιοχές αλιείας/τουρισμού ,άρα το ρίσκο για σοβαρή βλάβη σε οικολογικο και οικονομικο επίπεδο είναι μη αμελητέα.

Τι μέτρα προβλέπονται που μπορούν να εφαρμοστούν ωστε να μετριασουν τις συνεπειες
Προκαταρκτικες εργασίες περιβαλλοντικής αξιολόγησης (EIA) και παρακολούθησης με οικολογικά δεδομένα και συνεχή παρακολούθηση κατά τη διάρκεια των εργασιών.

Περιορισμοί δραστηριοτήτων (seasonal windows) για να αποφευχθεί η περίοδος αναπαραγωγής/μετανάστευσης (αν και έρευνες δείχνουν πως κάποια είδη παραμένουν όλο το χρόνο).

Marine mammal observers, PAM (Passive Acoustic Monitoring), και διακοπή εργασιών σε περίπτωση παρουσίας ευαίσθητων ειδών.

Σχέδια αντιμετώπισης πετρελαιοειδών (spill response), τράτες απορρύπανσης, και μηχανισμους για deepwater response ειναι κρίσιμο, οπως επισης τεχνικά και πρακτικά δύσκολο στο βαθύ Ιόνιο.

Σεισμογενης περιοχη

Τα Ιόνια νησια βρίσκονται πολυ κοντα στα ορια των δυο λιθοσφαιρικων πλακών για αυτο άλλωστε η αυξημένη σεισμικοτητα της περιοχης. Η εξόρυξη υδρογονανθράκων (πετρελαίου ή φυσικού αερίου) δεν προκαλεί συνήθως μεγάλους σεισμούς, αλλά μπορεί να επηρεάσει τη μικροσεισμικότητα ή να «διεγείρει» προϋπάρχοντα ρήγματα υπό ορισμένες συνθήκες:Αν αντληθούν μεγάλες ποσότητες ρευστών από τα υπόγεια στρώματα, μπορεί να αλλάξει η πίεση των πόρων (pore pressure) στους βράχους.Οι αλλαγές αυτές μπορούν να μειώσουν την τριβή σε ρήγματα και να προκαλέσουν μικρούς σεισμούς .Αντίστοιχα φαινόμενα έχουν καταγραφεί σε μέρη όπως η Οκλαχόμα (ΗΠΑ) ή σε περιοχές εξόρυξης φυσικού αερίου στην Ολλανδία (Γκρόνινγκεν)

Συμπερασμα

Η εξόρυξη υδρογοναθρακων μπορεί να ενισχύσει την χώρα γεωπολιτικά και οικονομικά θα υπάρχει ομως πάντα ο κίνδυνος του ατυχήματος,αστοχίας υλικού η καποιου γεωλογικό η φυσικού φαινομενου για τα θαλασσια οικοσυστηματα της περιοχης .Τιθεται εν αμφιβολω το μοντέλο οικονομικής ανάπτυξης της περιοχης για το οποίο οι κατοικοι της δεν ειναι δεδομένο αν εχουν ακριβη ενημερώση.Το μοντέλο αυτο βασίζεται στον τουρισμό οποιαδήποτε ρύπανση, μόλυνση, περιβαλλοντικη επιβάρυνση συμβεί θα εχει αμεσες συνεπειες .Η Προσπάθεια εκσυγχρονισμου των υποδομών με την χρήση εναλλακτικων πηγων ενέργειας έρχεται σε αντιδιαστολη με το εγχείρημα της εξόρυξης υδρογοναθρακων. Θα πρέπει να τεκμηρίωθει πως θα συμβιώνουν εξόρυξεις στην μια ακρη του Ιονίου και αυστηρή προστασία του θαλασσιου περιβάλλοντος μεσω της ανακήρυξης των αντίστοιχων παρκων απο τη αλλη .Η Εμπειρία απο την μεχρι τωρα λειτουργία των εολικων και φωτοβολταϊκών πάρκων προβληματίζει λογω μη έγκαιρης απόδοσης των ανταποδοτικων τελων.Μεχρι πρότινος η συγκεκριμένη εξόρυξη ηταν σχεδια επι χάρτου απο οτι φαίνεται παίρνει σάρκα και οστά με συγκεκριμένο χρονικό ορίζοντα εμεις οι Επτανήσιοι θα πρέπει να κάνουμε σαφες οτι δεν θα ανεχτουμε οποιαδήποτε έκπτωση στην ασφάλεια και στην ποιότητα της ζωης μας.

Πετρατος χρηστος
Χημικός μηχανικός

Βιβλιογραφία
Πηγές-κλειδιά (για γρήγορη αναφορά)Τοπικά/μιντιακά: ανακοινώσεις για το Οικόπεδο 2 — Energean / Helleniq / ExxonMobil, ειδικά στοιχεία τοποθεσίας & βάθους. Ειδική Μελέτη / Environmental Action Plan για Block 2 (εργολάβος/χρήσεις): περιγράφει μέτρα και προβλεπόμενες επιπτώσεις. Επιστημονική βιβλιογραφία για περιβαλλοντικές επιπτώσεις εξορύξεων (deep-water impacts, produced water,