«Τηλεσκόπιο ΑΜ» του Aστεροσκοπείου KIE- «Εύδοξος» της Κεφαλονιάς……
……..αφιέρωμα τιμής στον σπουδαίο Κεφαλλήνα αστροφυσικό Δρ. Ανδρέα Γερασίμου Μιχαλιτσιάνο.
Dr. Andreas ‘Andy‘ Gerasimos Michalitsianos (with English summary)
Ο Δρ. Ανδρέας «Άντυ» Γερασίμου Μιχαλιτσιάνος (22 Μαίου, 1947 – 29 Οκτωβρίου 1997) ήταν διαπρεπής Ελληνοαμερικανός αστρονόμος και αστροφυσικός της NASA, με πλήρη επίγνωση της Ελληνικής Κεφαλληνιακής καταγωγής του, γνωστός στις επιστημονικές δημοσιεύσεις με το όνομα Andrew G. Michalitsianos. Γεννημένος στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου την 22α Μαΐου 1947, ο Ανδρέας μεγάλωσε με τη μητέρα του, η οποία μιλούσε λίγα αγγλικά και για λίγο με τον ναυτικό πατέρα του. Μετακόμισε με την οικογένειά του στην πόλη της Νέας Υόρκης το 1949 και έζησε στο προάστειο Queens μέχρι να πάει στο πανεπιστήμιο. Ο πατέρας του Μιχαλιτσιάνου, ο Γεράσιμος, ήταν ο κεφαλλονίτης καπετάνιος του ελληνικού βυτιοφόρου, SS Foundation Star (πρώην SS Lampas). Σε ένα από τα ταξίδια του το πλοίο έπεσε σε τυφώνα και βυθίστηκε τον Σεπτέμβριο του 1952 στα ανοικτά των ακτών του Νόρφολκ, της Βιρτζίνια. Ο καπετάν Γεράσιμος ο πατέρας του, που πάλαιψε μέχρι τελευταία στιγμή να το σώσει, πέθανε από πνευμονία λίγο μετά τη διάσωσή του από το ναυάγιο. Ο Ανδρέας έδειξε πρώιμο ενδιαφέρον για την αστρονομία και τη φυσική από νεαρή ηλικία. Ως νεαρός, εκέρδισε το διαγωνισμό επιστημών για αμερικανούς μαθητές το 1959 και υπηρέτησε ως πρόεδρος του Junior Astronomy Club της Νέας Υόρκης, ενώ τα επιτεύγματά του περιελάμβαναν μεταξύ άλλων την ανάληψη της ηγεσίας μιάς αποστολής παρατηρήσεως ηλιακής εκλείψεως μακρυά, στη Νότιο Αμερική. Αποφοίτησε από το Γυμνάσιο του Newtown το 1965 και στη συνέχεια απέκτησε το πτυχίο του στη Φυσική από το Πανεπιστήμιο της Αριζόνα στο Tucson το 1969, εργαζόμενος παράλληλα στο γειτονικό Εθνικό Αστεροσκοπείο Kitt Peak ως φοιτητής-υπάλληλος στο Τμήμα Διαστήματος, για να βοηθήσει στην αποπληρωμή των χρεών/εξόδων φοιτήσεώς του στο πανεπιστήμιο. Τα καθήκοντά του στο Kitt Peak περιελάμβαναν και την πραγματοποίηση μίας από τις πρώτες στην ιστορία της αστρονομικής τεχνολογίας δοκιμές τηλεχειριζόμενου (μακρόθεν ελεγχόμενου) τηλεσκοπίου, ενός προδρόμου των ρομποτικών τηλεσκοπίων. Στον Αντρέα απονεμήθηκε στη συνέχεια υποτροφία για να εκπονήσει το διδακτορικό του στην αστροφυσική από το Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ, (Churchill College) το 1976, όπου και διεξήγαγε έρευνα σε τελείως θεωρητικό θέμα της ηλιακής φυσικής. Ακολούθως προσελήφθη ως νέος ερευνητής στο Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Καλιφόρνια (CALTECH) και στη συνέχεια ως Aστροφυσικός στο Κέντρο Διαστημικής Πτήσης Goddard της NASA (GSFC) από τη δεκαετία του 1970 μέχρι το θάνατό του. Ο A. Μιχαλιτσιάνος ενεπλάκη επιτελικά σε μεγάλα διαστημικά προγράμματα της εποχής εκείνης όπως το Διαστημικό Τηλεσκόπιο Hubble, ενώ διετέλεσε επίσης ως ο Αναπληρωτής Διευθυντής Έργου (deputy project manager) του ειδικού παρατηρητηρίου το οποίο θέσπισε το Goddard SFC για το συντονισμό του εξαιρετικά επιτυχημένου προγράμματος το οποίο ξεκίνησε τη δεκαετία του 1980 με την εκτόξευση του επιστημονικού δορυφόρου «Διεθνής Εξερευνητής Υπεριώδους Ακτινοβολίας» (IUE), περίοδο κατα την οποία απέσπασε μιά σειρά βραβείων για τις καίριες συνεισφορές του. Στο τέλος, ο Ανδρέας Μιχαλιτσιάνος επελέγη ως ο επικεφαλής διευθυντής του Εργαστηρίου Αστρονομίας και Ηλιακής Φυσικής στο Goddard Space Flight Center στις αρχές του 1997 (600 επιστήμονες προσωπικό υπό την ηγεσία του) και ήταν παγκοσμίως γνωστός για την πρωτοποριακή του έρευνα στούς «συμβιωτικούς» (δηλ. αλληλεπιδρώντες γειτονικούς) αστέρες. Ενα από τα πολλά βραβεία του υπήρξε το βραβείο Meritorious Achievement της NASA. Ο Μιχαλιτσιάνος, είχε μεγάλη αγάπη για την πατρίδα του την Κεφαλονιά και ήταν περήφανος για την Κεφαλληνιακή καταγωγή του. Πέθανε στις 29 Οκτωβρίου 1997 σε ηλικία μόλις 50 ετών, στη Βαλτιμόρη του Μέριλαντ, μετά από μακρό αγώνα με πρωτοπαθή όγκο στον εγκέφαλο. Μέχρι τις τελευταίες μέρες του δούλευε σκληρά για να αναζωογονήσει και να δώσει νέα πνοή στο εργαστηρίου της ΝASA του οποίου πρόσφατα εμπιστεύθηκαν τη διοίκηση, όπως επίσης επί της επιτελικής προετοιμασίας μιάς νέας πρωτοποριακής προτάσεως της εποχής εκείνης, για την κατασκευή διαστημικού σκάφους εξειδικευμένου στην παρακολούθηση των χρονικών αλλαγών (της αποκαλούμενης «μεταβλητότητας») των φασμάτων υπεριώδους (UV) και ακτίνων-Χ των εκπεμπομένων υπό αστέρων και Πυρήνων Ενεργών Γαλαξιών (AGN).
Από την οικογένειά του Ανδρέα ζούν σήμερα η αγγλίδα σύζυγός του, οι δύο του κόρες, ο μικρότερος γιός του Γεράσιμος και η μεγάλη του αδελφή. Οπως είναι γνωστό το έτος 2000 αφιερώσαμε το πρώτο ρομποτικό τηλεσκόπιο της Ελλάδας, ένα επίγειο ισημερινό ανακλαστικό τηλεσκόπιο διαμέτρου 0.6m που εγκαταστήσαμε στον Αίνο της ιδιαίτερης πατρίδας του της Κεφαλονιάς, στο πλαίσιο του τότε προγράμματος (Εθνικό Ρομποτικό Τηλεσκόπιο της Εκπαιδεύσεως «ΕΥΔΟΞΟΣ» του Υπουργείου Εθνικής Παιδείας, τιμητικά στην Μνήμη του και το εγκαινιάσαμε τον Αύγουστο του ίδιου έτους. Ολόκληρη η οικογένειά του με την εξαίρεση του πολύ μικρού του τότε υιού, ταξίδεψε στην Κεφαλονιά και τίμησε με την παρουσία της την τελετή ονοματοδοσίας από κοινού με κορυφαιους επιστήμονες που ταξίδεψαν από την Αμερική στην Κεφαλονιά για να τιμήσουν τη μνήμη του με ομιλίες σε ειδική εκδήλωση που διοργανώθηκε τότε από το νεοσύστατο Αστεροσκοπείο ΕΥΔΟΞΟΣ. Παρών και ο αείμνηστος υπουργός Γ. Αρσένης. Το τηλεσκόπιο «Ανδρέας Γερασίμου Μιχαλιτσιάνος» (ΤΑΜ), βρίσκεται στην Αστρονομική Βάση Αίνου (την οποία δώρησε η Πολεμική Αεροπορία για προκειμένου να μετατραπεί στο εθνικό αστεροσκοπείο αστρονομικής έρευνας και εκπαιδεύσεως που προτάθηκε αρχικά με το «πρόγραμμα ΕΥΔΟΞΟΣ» του 1999 και δημιουργήθηκε εν συνεχεία με το θεσμό του Κεφαλληνιακού Ιδρύματος Ερευνών –ΕΥΔΟΞΟΣ, 2005). Μέχρι τώρα έχει χρησιμοποιηθεί από ελληνικά πανεπιστήμια καθώς επίσης από το πρόγραμμα Eudoxos για την προαγωγή της ελληνικής δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης σε εισαγωγικά εργαστήρια αστρονομίας και φυσικής για μαθητές δημοτικού, γυμνασίου και λυκείου.
Περισσότερα βιογραφικά στοιχεία για τον ΑΜ καθώς και τεχνολογικά δεδομένα για το ΤΑΜ εμφανίζονται στην αφιερωματική σελίδα του ΚΙΕ “ΕΥΔΟΞΟΣ” στη ζεύξη: https://astro-eudoxos.org/dedication-a-g-michalitsianos/
Δυστυχώς σε όλα τα αιτήματα και προτάσεις για πρόσληψη του απαραίτητου 5μελούς προσωπικού στο ΚΙΕ-ΕΥΔΟΞΟΣ για υποστήριξη διαρκούς λειτουργίας, για τη συντήρηση και εκσυγχρονισμό μέσης ζωής του ΤΑΜ καθώς και των άλλων τηλεσκοπίων της Αστρονομικής Βάσης Αίνου Κεφαλληνίας, αλλά πρωτίστως για την ΑΣΦΑΛΕΙΑ και προστασία τους, από το 2012 και μετά, δέν υπήρξε η δέουσα ανταπόκριση από την Περιφέρεια Ιονίων Νήσων. Για την ακρίβεια δεν υπήρξε ουδεμία ανταπόκριση. Η αδιαφορία των σχεδιαστών των 3 προσφάτων ΕΣΠΑ στην Κέρκυρα να εργαστούν για να εντάξουν σχετικές πρόνοιες, υποστηρίζοντας ότι «ξέχασαν» ή αγνοούσαν την ύπαρξη του ΚΙΕ στην Κεφαλονιά έχει μείνει παροιμιώδης.
Η προσπάθεια συνεχίζεται βεβαίως και τώρα. Η μέχρι στιγμής μεταχείρηση παραμένει αμετάβλητη. Για σύγκριση, αντίστοιχα ενεργήματα που περπατούν πίσω από τα ίχνη που άφησε το ΕΥΔΟΞΟΣ της Κεφαλονιάς από το 1999, εκτελούμενα 20 χρόνια μετά σε άλλα μέρη της Ελλάδας υποστηρίζονται από τις αντίστοιχες Περιφέρειες μέσω ενισχύσεως-ΕΣΠΑ των αντιστοίχων επιστημονικών φορέων των υποδομών όπως το δικό μας ΚΙΕ, με 3.5 εκατομμύρια ευρώ (στην Κόρινθο) και 10 εκατομμύρια ευρώ στη Δυτική Μακεδονία. Το ΚΙΕ-Εύδοξος της Κεφαλονιάς ήταν 20 χρόνια μπροστά (1999) και αφέθηκε να πάει 12 χρόνια πίσω (2021) γιατί «δεν εμπίπτει στις περιφερειακές προτεραιότητες της ΠΙΝ, απευθυνθείτε στην Αθήνα». Εντελώς συμπτωματικά στή χάρτα των περιφερειακών …προτεραιοτήτων η Κεφαλονιά κείται μακράν, η Κέρκυρα …πλησίον, και η Αθήνα ακόμα πλησιέστερα.
